Türkiye’nin bir çok bölgesinde Hristiyan mirasının değerli kalıntıları terkedilmiş veya el değiştirmiş olarak kaderiyle baş başa. Bunların bazılarıda unutulmuşluk içinde ne olduğu bile bilinmeden çürümeye terkedilmiş. Benzer bir yapı öyküsü de İznik’ten geldi. Hristiyan tarihi açısından önemli merkezlerden biri olan İznik’te 6. yy’a tarihlenen ve yıllardır Böcek Ayazma olarak bilinen bir anlamda çöplüğe dönüşmüş kalıntının vaftizhane olduğu ortaya çıktı.
Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Şahin, İznik merkezde bulunan ve halkın “Böcek Ayazma” adını verdiği tarihi yapıyı incelemeye gitti. Vaftizhanenin 50 metre ilerisindeki Koimesis Kilisesi’ne ilişkilendirilen yapıya 11 merdivenle iniliyor. Prof. Dr. Şahin burasının 6. yy’a kadar tarihlendirilebileceğini böylece buranın benzerleri İtalya ve Kudüs’te yer alan bir şehitlik olabileceğini, bu özelliğinin de yapıyı Hıristiyanlar için önemli bir hac merkezi haline getirebileceğini ortaya koydu. “Bizans İmparatorluğu’nun önemli şahsiyetlerinden birisi olan I. Theodoros Laskaris’in de mezarının bu kilisede olduğunu biliyoruz” diyen Şahin, “Ayazmanın ve kilisenin mutlaka birlikte ele alınması gerekir. Eğer bu eserleri ortaya çıkarabilirsek, İznik’in kaderi değişecek” şeklinde konuştu.
Ayasofya’yla Benzer Mimari Yapı
İznik’te bulunan diğer kiliselerden farklı olarak Koimesis Ayasofya’nın mimari yapısına benziyor diyen Şahin, “1065 depreminde yıkılan kilise 10. Konstantin tarafından tekrar onarılmış ve Aziz Nikephoros’a tahsis edilmiş. Güney kapı alınlığında altın yaldızlı zeminde bel hizasına kadar Meryem Ana, kucağında Hazreti İsa ve yanında 10. Constantinos ve Patrik Nikephoros ile birlikte betimlenmiş. Ayrıca kilisenin içerisinde 4 tonozdan 4 farklı betim var. Bunlar çok önemli çünkü 4 İncil yazarının betimleri yer alıyor” diye konuştu. Kilisenin 1204 yılında İznik Bizans İmparatorluğu’nun merkez kilisesi (metropolitlik) olduğunu belirten Şahin, kilisenin 1922 yılında İstiklal Savaşı esnasında tahrip olduğunu söyledi.