İsrail Eski Eserler Kurumu (IAA), İsrail’in Güney bölgesindeki Khirbat er-Ra’i’deki kazılarda yaklaşık 3.100 yıl öncesine ait bir yargıcın adını taşıyan bir yazıtın ortaya çıkarıldığını duyurdu. M.Ö 1100 yılından kalma son derece nadir olan yazıt, Hakimler Kitabı’ndaki Gidyon için alternatif bir isim olan Yerubbaal adını taşıyor.
Kudüs İbrani Üniversitesi’nden Prof. Yosef Garfinkel ve arkeolog Sa’ar Ganor’a göre, Hakimler Kitabı’ndaki yargıç Gidyon için alternatif bir isim olan Yerubbaal adının kullanıldığını belirtti. Ayrıca Gidyon’un tarımsal ürünleri yağmalamaya çalışan Midyanlılar’a karşı zafer kazandığını söylediler. Kutsal Kitap’ta ise, Gidyon’un 300 askerden oluşan küçük bir orduyla Midyanlılara saldırdığı yazıyor.
Son Derece Nadir Bir Yazıt
M.Ö 12-11. yüzyıllara ait olan yazıtların son derece nadir olduğunu belirten araştırmacılar, tarihlemenin aynı arkeolojik katmanda bulunan organik örneklerde tipoloji ve radyo karbon yöntemlerinin uygulanmasıyla belirlendiğini söyledi.
Yerubbaal adının ilk kez Kutsal Kitap dışında arkeolojik bir çalışmada bulunması, Kutsal Kitap metni ile tarihsel gerçeklik arasındaki bağlantı hakkında önemli bilgiler sunuyor.
Arkeologlar, ‘‘Bildiğimiz gibi, Kutsal Yazılar’ın gerçeği yansıtıp yansıtmadığı ve Hakimler ile Davut günlerinden kalma hatıralara sadık kalınıp kalınmadığı hakkında önemli tartışmalar var. Bundan dolayı Kutsal Kitap’taki isimlerin arkeolojik kazılardan elde edilen yazıtlarda bulunması, anıların korunduğunu ve nesilden nesle aktarıldığını göstermektedir’’ dedi.
Kenan ve Yahuda Kültürleri
Yazıtın bulunduğu yer, Kudüs’ün yaklaşık 70 kilometre güneybatısında, Kiryat Gat ile Lakiş arasında yer alıyor. Kenanlı Lakiş, M.Ö 1150 civarında yok edildi ve yaklaşık iki yüzyıl boyunca terk edilmiş olarak kaldı.
İsrail Eski Eserler Kurumu, ‘‘Yazıt, alfabetik yazının, Kenanlılardan İsrail ve Yahuda kültürlerine geçiş sırasında, Lakiş’ten yaklaşık 4 km uzaklıkta ve Hakimler zamanında bölgedeki en büyük alan olan Khirbat er-Ra’i’de korunduğunu gösteriyor. Bölgede çoğunlukla Filist halkının üstünlüğü altında Kenanlıların yaşadığına inanıyorum. Harflerin morfolojisi ve duruşuna bakıldığında yazıtın Proto-Sinaitik olduğu anlaşılıyor. Arkeologların da vurguladığı gibi, yazıt Kenanlılardan İsrail ve Yahuda kültürlerine geçiş için metinsel bir köprü görevi görüyor’’ açıklamasında bulundu. (evangelicalfocus)
