XX. yüzyılın en çok tanınan düşünürlerinden birisi olan Anthony Flew son kitabında ‘kanıtların götürdüğü yere git’ ilkesinden bahsetmişti.[1]Elbette burada Flew’un kanıt ile kastettiği matematiksel ya da mantıksal anlamda bir kanıt değil daha ziyade ‘delil’ anlamına gelen bir tür kanıttır. Delil sözcüğü etimolojik olarak “yol gösteren, kılavuz”sözcüğünden alıntıdır.[2]Ben de onun kitabında yer verdiği bu ilkeyi Noel hikâyesi ile ilişkili olacak şekilde benzer bir bağlamda ‘belirtinin götürdüğü yere gitmek’ şeklinde biraz değiştirmek istiyorum. Neden böyle bir değişiklik yaptığımı Noel hikâyesi bağlamında anlatmak ve sizleri biraz düşündürmek istiyorum.
Noel hikâyesi Hristiyan dünyasında önemli bir yere sahiptir. Nasıl önemli olmasın ki! Eğer Tanrı beden alıp aramıza geliyorsa bundan daha önemli bir durum söz konusu olabilir mi? Fakat gözlemlediğim kadarıyla Noel hikâyesinde göz ardı edilen ama çok önemli çıkarımları olan bir konu daha vardır. Noel hikâyesi içerisinde gelenekselleşen anlatılarda aslında hep gözümüzün önünde olan ama üzerinde pek düşünmediğimiz iki grup söz konusudur.Her bir tiyatro oyununda artık bir klasik haline gelmiş olan ‘Çobanların’ ve ‘Yıldızbilimcilerin ’ziyareti tasvir edilir. Buna karşın çoğunlukla bu iki grubun ne zaman, nasıl ve neden bu ziyareti gerçekleştirdiği pek de derinlemesine konuşulan –en azından meselenin özüne nüfus edilen– konular değildir.
Noel Hikâyesi ve İki Grup
Matta ya da Luka’daki anlatılara baktığımızda[3]İsa’nın doğuşu hakkında verilen bilgilerde iki grubun bebek İsa’yı ziyaret ettiği görülmektedir. Bunlardan ilki o dönemde hor görülen ve Roma imparatorluğunda genelde negatif bir izlenime sahip olan çobanlardır. Çobanlar yaptıkları iş nedeniyle toplumdaki dinsel faaliyetlerden uzak tutulan bir gruptur.[4]Diğer bir ziyaretçi grubu ise yıldızbilimciler olarak adlandırılan gruptur.[5]
Yıldızbilimciler için Grekçe kullanılan kelime Magi (magoi)’dir. Yeni Antlaşma uzmanı D. A.Carson bu kelimeyi kolay bir şekilde kesin olarak tanımlamanın zor olduğunu ifade ederek, farklı anlamlarına işaret etmektedir: (1) Birkaç yüzyıl önce rüyaları yorumlamak için özel güçleri olan Med oymağına ait kâhinsel bir sınıfı tanımlamak üzere kullanılan bir terim; (2) Daniel’de Babil İmparatorluğu’ndaki gizleri açıklamaya çalışan grup için kullanılmış bir terim (Daniel 2:27); (3) YeniAntlaşma dönemine kadar ki sonraki yüzyıllarda ise bu terim, rüya, astroloji, büyü, geleceğe dair gizemli referansları içerdiğini söyleyen kitaplar olmak üzere geniş bir yelpazede inceleme yapan kişileri kapsamaktadır.
Bazı Magi’ler dürüst bir şekilde gerçeği ararken bazısı ise hilekâr ve dolandırıcıdır (örneğin, Elç. İş. 8:9; 13:6, 8; karş. R.E. Brown, Birth of Messiah, s. 167-68, 197-200).[6]Yeni Antlaşma uzmanı Craig Keener’a göre ise, Magi ifadesi Greko-Romen dünyasında kehanetsel yetenekleri oldukça saygın olan pagan astrologları işaret etmektedir. Astroloji ise Doğu’nun ‘bilimi’ vasıtasıyla popüler olmuştu ve herkes en iyi astrologların Doğu’da yaşadığı konusunda mutabıktaydılar.[7]
Belirtinin Götürdüğü Yere Doğru
Bu kişilerin kim olduklarını tam bir kesinlikle söylemek mümkün gözükmese de bu yazı açısından İlahiyatçı James Boice’un (ve birçok İngilizce çevirinin) ifade ettiği[8] gibi bu kişileri hikmetli kişiler olarak adlandırabiliriz. Çünkü bu kişiler Matta’da dikkat çekildiği üzere bir belirtiyi ya da diğer bir deyişle bir delili yani bir yıldızı takip etmektedirler. Matta bu olay hakkında şöyle der:
Yıldızbilimciler, kralı dinledikten sonra yola çıktılar. Doğuda görmüş oldukları yıldız onlara yol gösteriyordu, çocuğun bulunduğu yerin üzerine varınca durdu. Yıldızı gördüklerinde olağanüstü bir sevinç duydular. – Matta 2: 9-10
Bu sadece basit bir yıldız hareketliliği olmaktan ziyade aynı zamanda metafizik açıdan da anlamı olan bir harekettir.[9] Astronomlar milattan önceki ilk on yılda beliren bu yıldız konusunda çeşitli öneriler sunmuşlardır.[10]Antik dünyada düşünürler kuyruklu yıldızı ve kayan yıldızları yöneticilerin yada hükümdarların düşüşü şeklinde değerlendirmişlerdir. Kutsal Kitap’ta geleceği görme yasaklanmış olmasına karşın, bu süre zarfında çoğu Yahudi yıldızların doğru bir şekilde geleceği kestirebileceğini (özellikle putperestler için)kabul etmişlerdir. Magi olarak nitelendirilen bu kişiler pagan olsaydılar bileTanrı’nın kendisini onlara açıklamayı seçtiği söylenebilir.[11]Aslında her iki grup için de bir belirti söz konusudur. Çobanlar ile ilgili anlatıya baktığımızda sahnede bir melek belirmekte ve onlar için bir işaret sunmaktadır:
Rab’bin bir meleği onlara göründü ve Rab’bin görkemi çevrelerini aydınlattı. Büyük bir korkuya kapıldılar. Melek onlara, “Korkmayın!” dedi. “Size, bütün halkı çok sevindirecek bir haber müjdeliyorum: Bugün size, Davut’un kentinde bir Kurtarıcı doğdu. Bu, Rab olan Mesih’tir. İşte size bir işaret:Kundağa sarılmış ve yemlikte yatan bir bebek bulacaksınız. – Luka 2:9-12.
Dilimize işaret olarak çevrilenGrekçe sözcük sēmeion aynı zamanda belirti ve mucize anlamlarına da gelmektedir. Zaten belirtiler ve mucizeler kendisinden başka bir şeye işaret eden bir delil niteliği taşımaktadırlar. Peki, ‘buradaki belirti(delil) nedir?’ diye sorabiliriz. Genel olarak ifade edildiği gibi, o dönemde her bebek kundağa sarılmıştı fakat fark ya da asıl işaret şuydu: Rab olanMesih’i yemlikte yatıyor olarak bulacaksınız! Bu onlar için alışılmadık bir ifadeydi. Beklenen Rab Mesih nasıl olur da bir yemlikte doğabilir? İşte belirti buradaydı.[12]
Aslında melekler tarafından çobanlara seslenmede kullanılan “kurtarıcı dili” Luka’nın dönemindeki imparatorluk kültü retoriğinden yararlanmaktadır. İmparatorluk boyunca, kibirli yazıtlar Akdeniz çevresindeki tüm bölgeyi “huzura kavuşturan” imparatorun doğumunu kutlardı. Sezar, bedence yeryüzünde yürüyen bir tanrı olarak tarif edilmektedir. Luka ise kendi Müjdesinde aynı dili kullanmakta, İsa’yı yeryüzüne barış getirecek gerçek Rab ve kurtarıcı olarak betimlerken bu konuda sahte ve yapmacık bir kişi olan o günün imparatoru Augustus ile kıyaslamaktadır.[13]
Sonuç olarak, tüm bu hikâye bize ne anlatıyor diye düşündüğümüzde birkaç çıkarımda bulunmamız mümkündür. İlk olarak, Tanrı’nın aramıza gelmesi ve hatta yemlikte bir bebek olarak gelmesi O’nun alçakgönüllü karakterini yansıtmaktadır. Kralların sarayda doğmasını bekleyen genel düşüncenin aksine Tanrı bizim tüm varsayımlarımıza meydan okumakta ve kendi kimliğini gözler önüne sermektedir. İkinci olarak, Tanrı bu olayın gerçekleşmesine ilişkin olarak hem toplum tarafından dışlanan ve hor görülen bir gruba (yani çobanlara) hem de toplumda çok saygı gören bir gruba (yani elit ya da entelektüel denilebilecek olan Yıldızbilimcilere) kendisini açıklamıştır.Başka bir ifadeyle Tanrı’nın müjdesi (yani Noel) herkes içindir.
Üçüncü olarak ise, aslında bu yazı boyunca üzerinde durduğumuz mesele olarak, Tanrı herkese uygun bir belirti sunmuştur. Bu ister mucizevi bir şekilde (Meleklerin bildirmesiyle)olsun isterse de evrenin doğal işleyişi aracılığıyla (yıldızın hareketi) olsun Tanrı, gerçeği arayan herkesin takip edip bulabileceği işaretler (deliller)bırakmaktadır.[14]Çünkü O herkesin kurtulmasını ve sonsuz yaşama sahip olmasını istemektedir.Noel hikâyesinde hem Tanrı’nın melekleri kullanarak seslenişi –yani Özel Vahiy olarak adlandırdığımız şekilde yaptığı açıklama– ile hem de kâinat ve doğal düzen aracılığıyla –yani Genel Vahiy olarak adlandırdığımız Tanrı’nın yaratmış olduğu düzen yoluyla kendisi hakkında yaptığı açıklama– ile insanlara kendisi hakkında haber verdiği görülmektedir. Esas mesele bizlerin bu belirti, işaret ya da delilleri takip edip etmediğidir…
Yeşua Özçelik
[1] Anthony Flew, Yanılmışım Tanrı Varmış, İstanbul: Profil Yayıncılık, 2011, s. 33.
[2] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/delil
[3] Matta 2:12; Luka2:1-21.
[4] Craig Keener, The IVP Bible Background Commentary New Testament, Illinois: IVP, s. 185.
[5] Geleneklerde 3 kişiden bahsediliyorken bu kitlenin kaç kişi olduklarına aslında Matta da değinilmemiştir.
[6] D. A. Carson, Matthew, The Expositor’s Bible Commentary, Michigan: The Zondervan Corporation Grand Rapids, s. 85.
[7] Craig Keener, The IVP Bible Background Commentary New Testament, Illinois: IVP, s. 49.
[8] James M. Boice, Mesih’in Krallığı, İstanbul: Haberci Yayınları, 2007, s. 12.
[9] Burada yıldız, ‘Yakup soyundan bir yıldız çıkacak’ diyen Çölde Sayım 24:17 ile ilişkilendirilmektedir. Aynı zamanda Matta 2:1-2’de Yıldızbilimcilerin doğacak olan kişinin bir kral olduğunu ve onun yıldızını gördüklerini söylemektedirler.
[10] Colin R. Nicholl. The Great Christ Comet: Revealing the True Star of Bethlehem. Wheaton, IL: Crossway, 2015.
[11] Craig Keener, The IVP Bible Background Commentary New Testament, Illinois: IVP, s. 49.
[12]John Piper, The Meaning of the Manger, https://www.desiringgod.org/articles/the-meaning-of-the-manger
[13] Ben Witherington III, The Nativity According to Luke: An original work of art, Bible Review, 20:06, December 2004, published by the Biblical Archaeology Society, http://www.bibarch.org
[14] Burada kastedilen genel vahiy ile kurtuluşa sahip olunabileceği değil fakat genel vahyin Tanrı hakkında bilgi ve ipuçları verdiği ve kişiyi özel vahyi aramaya yönlendirmesidir.
Yazıya ve daha fazlasına RZIM TÜRKİYE adresinden ulaşabilirsiniz.
