Küresel Ortodoks Toplumu, Ukrayna hükümetinin Ukrayna’nın en büyük Ortodoks mezhebini Rus Patrikhanesi’nden ayıracak “tek bir yerel kilise” oluşturma girişimi ile ilgili olarak kargaşaya sürüklendi. Sputnik’e konuşan Rus Ortodoks Kilisesi sözcüsü Başepiskopos Nikolai Balashov, neyin tehlikede olduğunu açıkladı.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroshenko geçen ay yaptığı açıklamada, Kiev’in, Ukrayna’nın gelecek yıl yapılacak seçimler öncesinde Ukrayna üzerinde Rusya’nın istenmeyen “etkisini” ortadan kaldıracağını iddia ettiği bir girişimle, İstanbul Patrikhanesinin “otosefalik” ya da “bağımsız” Ukraynalı Ortodoks Kilisesi oluşturma prosedürüne başlamış olduğunu açıkladı. İstanbul Patrikhanesi, Kiev’in talebini dikkate alacağını doğruladı, ancak “bu konuyla ilgili olan kardeş Ortodoks Kiliseleri ile yakından iletişim kurup koordine edeceğini” de sözlerine ekledi.
Moskova Patrikhanesi’nin dış ilişkiler bölümü başkan yardımcısı olan Başepiskopos Nikolai Balashov, Ukrayna hükümetinin inisiyatifini daha iyi anlayabilmek için bu tartışmalı konu hakkında Sputnik’e konuştu ve İstanbul Patriği de dahil olmak üzere Dünya Ortodoks Topluluğu’nun bunu desteklemesinin neden mümkün olmayacağını söyledi.
Peder Nikolai, Ekümenik Konseylerin (Kilise yönetimini yöneten temel kilise hukuku mevzuatı) kararlarında, özerkliğin sağlanmasına dair koşulların ve prosedürün işlenmediğini belirterek başladı. Daha sonra, bunlar dünya Ortodoks toplumu tarafından müzakere ve anlaşma gerektirdiler. Sekiz kilise, ortaya çıkmakta olan iki farklı durumla “Özerklik ve Nasıl İlan Edileceği” başlıklı raporlar sundu.
Peder Nikolai’ın açıklamasına göre, Rum Ortodoks Kilisesi’nin yanı sıra, İstanbul, İskenderiye ve Yeruşalim Patrikhaneleri, Ekümenik Konseylerin ve İstanbul Patrikhanesi’nin Yerel Konseylerinin özerklik vermedeki yargı yetkisi önceliğini vurguladı. Polonya Ortodoks Kilisesi’nin yanı sıra, Moskova, Romen ve Bulgar Patrikhaneleri de, her yerel kilisenin kendi kanuni kilise bölümüne bağımsız özerklik verme hakkı için harekete geçti.
Bununla birlikte, bütün kiliseler, Ana Kilise’nin açık anlaşması olmaksızın özerklik ilan edilemeyeceği fikrini onayladılar. Ayrıca, özerkliğin “tüm Ortodoksların rızasını” gerektireceği konusunda anlaşmaya varıldı. Bu temelde, Peder Nikolai, bir sonraki adımın “somut prosedürü ve sürecin ayrıntıları üzerinde anlaşma sağlamak” olması gerektiğine dikkat çekti.
Küresel Ortodoks Toplumu’nun özerklik konusunu tekrar ele alması için uzun yıllar geçebilir. Peder Nikolai’ye göre, 2009 yılında Chambesy Ortodoks Hazırlık Komisyonu’nun toplantısı, konuyla ilgili olarak, yani on altı yıl önce onaylanamayan özerklikler hakkındaki kuralları içeren son paragraf olan 3. Madde’nin sonuçlandırılmasıyla, Ortodokslar arası anlaşmaya varmak için atılmış önemli bir adıma daha şahit oldu.
“Ana Kilisenin ve bütün Ortodoks konsensüsünün rızasıyla ifade edilen çerçevede, Ekümenik Patrikhane, resmi olarak özerklikle ilgili bir Tomos’u (önemli bir bildiri içeren küçük bir kitap) yayınlayarak özerklik isteyen kilisenin özerkliğini ilan eder. Tomos, Ekümenik Patrik tarafından imzalanır ve bu amaçla Ekümenik Patrik tarafından davet edilen Kutsal Özerk Kiliselerin En Kutsal Başepiskoposları imzası ile ona tanıklık edilir. ”
Peder Nikolai, bu paragrafın, tüm Ortodoks anlaşmasının özerkliğinin bir koşulu olarak paragrafın önemini daha da arttırdığını belirtti. Nikolai ayrıca Tomos’un içeriği ve rahipler tarafından nasıl imzalanacağı gibi soruların da sürekli sorulduğu; bu konunun kiliselerin birleşik konumu arayışında olan Komisyon’a taşındığını da sözlerine ekledi.
O zamandan bu yana, Dünya Ortodoks Topluluğu’nun temsilcileri, konuyla ilgili son rötuşları, özellikle Tomos’u imzalama prosedürünü tartışmak için birkaç kez görüştü. Peder Nikolai’ye göre, İstanbul Patrikhanesi, Ekümenik Patriğin imzasının özel bir şekilde diğerlerinden ayrı tutulması, Rus Ortodoks Kilisesi de bunun yerine Tomos’un tüm Yerel Kiliseler tarafından eşit bir şekilde onaylanması gerektiği konusunda ısrar etmişlerdi. Bu anlaşmazlık, özerklik meselesinin 2016 yılının başlarında Chambesy’de toplanan Pan-Ortodoks Konseyi tarafından tartışılmak üzere sunulmasını engelledi.
Yine de Peder Nikolai, “İstanbul Patriği I. Bartholomeos’un Moskova ve Tüm Rusya Patriği Kirill’e İstanbul Patrikhanesi’nin, ne Konsey’de ne de Konsey sonrasında Ukrayna’da bir bölünmenin yasallaştırılması veya özerklik verilmesi ile ilgili herhangi bir eylemde bulunmayacağı konusunda güvence verdiğini” vurguladı. (Sputniknews)
