Geçtiğimiz (5 Ekim) Cumartesi günü Şişli Ermeni Mezarlığı’nda Türkiye Ermenileri Patriklik Kaymakamı (Değabah) Episkopos Sahak Maşalyan riyasetinde, Rahip Harutyun Damatyan, Kıdemli peder Kirkor Damatyan, Peder Şirvan Mürzyan, Avusturalya’da görevli Peder Bartev Karakaşyan ve Ermeni Katolik Kilisesi’nden Rahip Apraham Fırat’ın duaları ile Dünyaca meşhur mizahçı, tiyatro oyunları yazarı Hagop Baronyan’ın heykeli açıldı.
Ermeni toplumunun hayırseverlerinden Sarkis Külegeç ve ressam, heykeltıraş Erol Sarrafyan’ın işbirliği ile Şişli Ermeni mezarlığı içerisinde hazırlanan heykel açılışında birçok tiyatroseverin yanısıra, kilise yöneticileri, Haycar üyeleri, Getronagan Ermeni Lisesi’nden bir grup öğrenci, Ermeni toplumunun ünlü tiyatrocularından Bercuhi Berberyan ve Boğos Çalgıcıoğlu, bazı kilise yöneticileri da hazır bulundular.
Duaların ardından Sarkis Külegeç kısa bir konuşma yaptı, ardından Getronagan lisesi öğrencileri Baronyan’ın eserlerinden bir bölüm okudular. Oyuncu,çevirmen, araştırmacı Boğos Çalgıcıoğlu da, oyunlarından bir kesit canlandırdı. Değabah Epis. Sahak Maşalyan Ermenice yaptığı kapanış konuşmasında ise özetle “gözden uzak olan gönülden uzak olur. Bizler bu gibi değerlerimizi daima göz önünde tutmalıyız, onlar bizlere değer katar, onları gelecek nesillere de taşımalıyız.
Eserlerinde derin toplumsal sorunları etrafında mizahi bir dil, keskin gözlemler ve ince mizahıyla, toplumun her kesiminine, gerçek kimlikler ve mütevazi örneklerle ulaşan Hagop Baronyan’ı, Sarkis Külegeç’in kıymetli desteği ve Erol Sarrafian’ın hassasiyetle tasarladığı heykel açılışında Şişli Ermeni mezarlığında anıyoruz. Baronyan’ı hak ettiği şekilde anmamızı sağlayan Getronagan Lisesi öğrencileri, değerli öğretmenleri ve sanatçı Boğos Çalgıcıoğlu’na da teşekkürlerimi sunuyorum.” Dedi. Sonrasında katılımcılarla sohbet eden Epis. Maşalyan onlara hediyeler sunarak sevgi ve alakalarına karşılık verdi.
Hagop Baronyan Kimdir?
1842’de Edirneli yoksul bir ailenin çocuğu olarak doğan Baronyan, ilk ve orta öğrenimini Ermeni okullarında tamamladı. Bu arada bir yıl kadar da bir Rum okulunda eğitim gördü ve Rumca öğrendi. 1864’te İstanbul’a yerleşen hevesli bir okur olarak bazı Avrupa dillerini, özellikle de dönemin İstanbul’unda büyük etkileri olan Fransızca ve İtalyancayı kendi kendine öğrendi. Osmanlı başkentinde yayımlanan çeşitli dergilere katkı sunarak yazarlık konusunda deneyim kazandı.
Yayına hazırladığı mizah ve tiyatro ağırlıklı süreli yayınların ömrü kısa, fakat etkisi büyük oldu. Poğ aravodyan (Sabah Borusu), Yeprad (Fırat), Meğu (Arı), Ermenice ve Osmanlıca olarak iki farklı versiyonu yayımlanan Tadron yani Tiyatro, Khigar (Bilgiç), Dzidzağ (Gülüş) isimli dergilerin yayını, içerdikleri toplumsal eleştiriler nedeniyle sıklıkla Osmanlı sansür bürosu tarafından durduruldu.
Baronyan’ın tiyatroya olan yoğun ilgisi çok genç yaşlarda kendini gösterdi. 1865’te yazılan ilk oyunu, Goldoni’nin orjinal eserinin bir tür taklidi olan Yergu derov dzara mı (İki Efendili Bir Uşak) adlı kısa bir farstı. Bundan dört yıl sonra, görücü usulü evlilikleri ve evlilikte sadakat konusunu genellikle neşeli bir üslupta ele aldığı ilk komedisi Adamnapuyjn arevelyan (Şark Dişçisi) geldi. Bu kitabı 2010 yılında Aras Yayıncılık tarafından yayınlandı. 1872 yılında Şoğokortı‘ya (Dalkavuk) başladı ancak yarım bıraktı bu eseri yaklaşık elli yıl sonra, bir başka büyük mizah yazarı olan Yervant Odyan tamamlayacaktı. 1880-81 yıllarında yayımlanan esaslı taşlaması Medzabadiv muratsganner (Haşmetlu Dilenciler), taşralı eşrafın patavatsızlığına ve naifliğine odaklanırken, bu niteliklerin aynı zamanda çeşitli sanatsal, profesyonel, dini ve zanaatkâr fırsatçılar tarafından sömürülmeye ne denli açık olduğuna da dikkat çeker. Son eseri Bağdasar Ağpar ise yine boşanma teması etrafında modern Ermeni kurumlarını kritize eder.
Hayatı boyunca yazdığı her eserde hiciv ve toplumsal eleştiriye yer veren Baronyan 1891’de İstanbul Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi’nde tüberküloz hastalığından öldü. Ölüm bu muhalif kişiliği susturmuş gibi görünse de, eserleri okunduğu ve izlendiği müddetçe, onun keskin mizahı, okurları güldürmeye ve adaletsizliklere karşı kalemiyle mücadele edenlere yol göstermeye devam edecek.Kaynak: Aras Yayıncılık
