Kars’ın Kağızman ilçesindeki Çengilli köyünde bulunan ve “Eğeknamor Manastırı” olarak da bilinen Çengilli Kilisesi, haç planlı ve kubbeli mimarisiyle dikkati çekiyor.
Yapılış tarihi kesin bilinmeyen kilise, kente gezi amaçlı gelen yerli ve yabancı turistlerin ziyaret ettiği tarihi yapılar arasında bulunuyor.
Köyün ortasındaki tepede haç planlı ve kubbeli mimarisiyle dikkati çeken 25 metre yüksekliğindeki kilisede, çeşitli kabartma ve süslemeler de bulunuyor.
“Kilisenin üzerinde üç ayrı kitabe mevcut”
Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Ani Ören Yeri Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Muhammet Arslan, AA muhabirine, 1900 rakımda bulunan Çengilli köyündeki kilisenin, kentin nadide anıtsal eserlerinden biri olduğunu söyledi.
Kilisenin kesin inşa tarihinin bilinmediğini ifade eden Arslan, şöyle konuştu:
“Üzerindeki süslemeler ve özelliklerinden hareketle 10-11. yüzyıllarda yöreye hakim olan Bağratlı Hanedanlığı tarafından inşa ettirildiği ileri sürülmekte. Kilisenin üzerinde üç ayrı kitabe mevcut, bu mevcut kitabeler 14. yüzyıl Gürcü hakimiyeti dönemine ait ve bu kitabelerin onarım kitabesi olduğunu bilmekteyiz. Yine 18. yüzyıla ait başka bir kitabenin de varlığından da her ne kadar bahsedilse de günümüze ulaşamamıştır. 19. yüzyılda bir dönem Ermeni vatandaşlar tarafından kilise kullanılmış, ardından 93 Harbi’nde 40 yıllık Rus işgali esnasında Ruslar tarafından da kilisenin kullanıldığını biliyoruz.”
Kilisenin mimari yapısı hakkında bilgi veren Arslan, “Serbest haç planlı ve kubbeli bir kilise. Özelikle de üzerinde saçak kısımlarında ve kubbe külahında kabartma, bazı geometrik ve bitkisel süslemeler mevcut. Bunun dışında yine iç mimarında da figüratif süslemelerin olduğunu söyleyebiliriz. Kars ve etrafındaki coğrafya 9 ve 11. yüzyılları arasında bu bölgede hüküm süren Bağratlı Hanedanlığı için önemli ve özel bir coğrafya. Selçuklu Türklerinin de 1064’de Sultan Alparslan’nın Ani’yi fetih etmesiyle, bu çevredeki Bağratlı yerleşimlerinin de Türk hakimiyetine geçtiğini söyleyebiliriz” açıklamalarında bulundu.
“Köyün tam ortasında ve bir tepede”
Ziyaretçilerden Öztürk Güneri ise Kars’ın doğal ve tarihi yerlerini gezmek için geldiğini anlattı.
Çengilli köyündeki kilisenin mimari yapısına hayran kaldığını belirten Güneri, “Kars’ta gezerken Kağızman Çengilli köyünde bir kilise olduğunu söylediler. Köye geldim, kiliseyi ziyaret ettim. Kilisenin mimari yapısı çok iyi ama onarım istiyor. Bu kilise köy halkı tarafından bayağı korunmuş ama restore edilirse daha da iyi olur. Kilisenin konumu çok güzel. Köyün tam ortasında ve bir tepede, o yüzden de ayrıca güzel gözüküyor” dedi.
Köy sakinlerinden Yılmaz Polat da kilisenin turizme kazandırılması için onarıma ihtiyacı olduğunu dile getirerek, “Hala gelen turistler var, ayin yapanlar var. Ben çocukken hatırlıyorum, o zaman daha çok turist geliyordu” ifadelerini kullandı. (AA)
