6 Şubat tarihinde yaşanan deprem felaketinde ağır yaralar alan 11 ilin içindeki Hatay’da modern yapılarla beraber pek çok ibadethane ve tarihi yapı da yerle bir oldu. Anadolu’da önemli bir Hristiyan topluluğunu barındıran Hatay’daki yıkımın etkileri elbette ki kültür mozaiğine de zarar verdi. Şimdilerde cevap bulmayı bekleyen sorular ise bu yapıların nasıl, ne kadar sürede ve ne şekilde yeniden ayağa kaldırılacağı!
Farklı dinlere, kültürlere ve medeniyetlere ev sahipliği yapan Hatay’da, bu medeniyetlerin tarihi kültürel varlıklarından birçoğundan geriye sadece moloz yığını kaldı.
6 Şubat’taki depremde tarihi birçok yapının yıkıldığı Kadim şehir Hatay’da tarihi çok eskilere dayanan kiliseler de oldukça zarar gördü. Deprem, medeniyetlerin beşiği olan Hatay’da büyük kültürel kayba neden olurken İskenderun, Antakya, Arsuz, Samandağ ve Altınözü’ndeki kiliseler şimdi yeniden inşa edilmeyi ya da restore edilmeyi bekliyor.
Peki, bu süreç nasıl işliyor? Tarihi yapıların yeniden ayağa kaldırılması içi nasıl bir yol haritası izlenecek? Oldukça meşakkatli olacak bu çalışmalar ne zaman başlayacak ve ne kadar sürecek? İşte bu sorular şimdiler de yanıt arıyor.
Yıkılan kiliselerin yanı sıra diğer tüm kültürel mirası olan tarihi yapılar zamanla yeniden inşa edilecek.
Bilindiği üzere, İskenderun’da Aziz Nikola Rum Ortodoks Kilisesi, Müjdeleme Latin Katolik Kilisesi ile Mor Pavlus Süryani Katolik Kilisesi büyük hasar gören yerlerdi. Yine Aziz Corç Rum Ortodoks Kilisesi, İskenderun Karasun Manuk Ermeni Kilisesi ile İskenderun Rum Katolik Kilisesi de yıkılmayan ancak hasar gören kiliselerdendi. Antakya’da Aziz Petrus ve Pavlus Rum Ortodoks Kilisesi, Antakya Protestan Kilisesi ile Katolik Kiliseleri de büyük zarara uğrayan kültür mirasları idi. Arsuz Rum Ortodoks Kilisesi tamamen yıkılırken, Samandağ ve Altınözü’ndeki kiliseler de büyük sarsıntı sonrası yine zarar görmüşlerdi.
Süreç İki Aşamalı Olarak İşleyecek
Kültürel Mirasların yeniden ayağa kaldırılması için süreç ise iki aşamalı olarak işleyecek. Kültür ve Turizm Bakanlığının önderliğinde, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü uhdesinde önce ‘projelendirme’ çalışmaları gerçekleştirilecek daha sonra ‘yapım ve onarım’ aşamasına geçilecek.
Bu bağlamda Kültür ve Turizm Bakanlığı, Taşınmaz Kültür Varlıklarına Yardım Sağlamak adına çalışmalarda da bulunuyor. Buna dair yönetmeliğe göre yardım başvuruları da alındı.
Taşınmaz Kültür Varlıklarına Yardım Sağlanmasına Dair Yönetmelik kapsamında 15.06.2023 tarihinde gerçekleştirilen Taşınmaz Kültür Varlıklarına Yardım Komisyonu’nun 2’ci toplantısında afet bölgesine yönelik Bakanlığın 2023 yılı yardımları için son başvuru tarihi 14.07.2023 Cuma günü mesai bitimi olarak kararlaştırılmıştı.
Proje ve Uygulama Yardımı Kapsamında Talepler Değerlendirilecek
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünce, depremlerden zarar gören taşınmaz kültür varlıklarına destek yapılması konusunda yapılan açıklamada; “Bakanlığımızca ‘Taşınmaz Kültür Varlıklarına Yardım Sağlanmasına Dair Yönetmelik’ kapsamında özel hukuka tabi gerçek ve tüzel kişilerin mülkiyetinde bulunan korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunması, bakım ve onarımı için ayni, nakdi ve teknik yardım sağlanmaktadır.
06.05.2023 tarihli ve 32182 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ‘Taşınmaz Kültür Varlıklarına Yardım Sağlanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’ çerçevesinde AFAD tarafından Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi ilan edilen Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye, Şanlıurfa, Elazığ, Batman, Bingöl, Kayseri, Mardin, Niğde ve Tunceli illerinde ve Sivas ili Gürün ilçesinde bulunan ve depremlerden zarar gören taşınmaz kültür varlıklarının korunması amacıyla
*Proje Yardımı kapsamında rölöve, restitüsyon, restorasyon, rekonstrüksiyon projeleri, gerekli görülen diğer mimarlık ve mühendislik proje ve raporları ile zemin etüt raporlarına yardım sağlanması,
*Uygulama Yardımı kapsamında ise Koruma Bölge Kurullarınca uygun bulunan projeler kapsamındaki tüm uygulama yardımı taleplerinin yanı sıra gerek görülmesi halinde rekonstrüksiyon taleplerinin de değerlendirilmeye alınması planlanmaktadır” ifadelerine yer verildi. (SAT-7 Türk/İlyas Edip TERBİYELİ-İskenderun)
