Gökhan Talas
24 Nisan tarihi, bu topraklarda herkes için yaralı bir hatıranın canlanması demek. Bu ülkenin tarihinde, isimleri silinmez kadim halkların ve onların bugüne uzanan miraslarının kırılma noktasında duruyor 24 Nisan. Ermeni, Süryani ve daha birçok gayrimüslim halkın belleğinde soykırımın resmi canlanıyor. Onlarca yıldır, adına ne diyelim, tehcir mi, soykırım mı, felaket mi, tartışmaları arasında esas unutulan vicdanlı insanların varlığı.
Bu afaki tartışmaların ortasında bir insan, onurlu bir devlet adamı, sanatkâr ve aydın olan Ali Faik Ozansoy’u (Faik Ali Bey), dönemin Kütahya valisini hatırlıyoruz biz. Tehcir ve kırımın ortasında isim tartışmaları sürerken, biz Faik Ali Bey’e bir isim vermekte zorlanmıyoruz. Komşusunu kendi gibi seven, şerefli bir adamdı o. Faik Ali, 1876’da Diyarbakır’da dünyaya geldi. Birkaç nesil şair yetiştirmiş bir ailenin çocuğu olarak. Asıl adı Mehmet Faik’tir ve tarihçi ve şair Diyarbakırlı Saîd Paşa’nın küçük oğlu ve aynı devir şairlerinden Süleyman Nazif’in kardeşidir. İstanbul’da Mülkiye Mektebi’ni bitirmiş ve çeşitli şiir eserleri vermiştir. Okulunun ardından kaymakamlık ve mutasarrıflık gibi görevlere atanmıştır. 1910’da Midilli’ye, ardından Erzurum’a atanan Faik Ali Bey, 1914 yılında Kütahya mutasarrıfı olarak görevlendirildi. Kütahya’daki görevi sırasında askeri bir önlem olarak çıkartılann Tehcir Kanunu’nu Talat Paşa’nın baskılarına rağmen uygulamadı, şehrin Ermeni halkını korudu. Kütahya’daki cemaat olaylar yatıştığında Faik Ali için Kütahya Ermeni Kilisesi’ne bir şükran kitabesi koymuştur.
Ermeni tehciri başladığında, soykırımın sesleri de gelmeye başlamıştır. Bazı hatırat ve üniversite tezlerinde Faik Âli’nin 1915’te yaptıkları özetle şöyle anlatılır: ”Şair Faik Âli, Kütahya Valisiydi. Dönemin en ünlü şairlerinden olan ağabeyi Süleyman Nazif, Ermeniler’in tehcire tabi tutulacağını haber alıp, önceden kardeşini uyarmıştı: ”Pasif de olsa bu olaya katılma, ailemizin şerefine dikkat et.”Faik Âli Bey, tehcir kararı yürürlüğe girmeden önce Kent Meclisi’ni topladı. Üyelere kentteki Ermeniler’i sordu. Şehir ekonomisine katkılarından övgüyle söz edilince, ”Öyleyse meclis kararıyla takdirlerimizi sunalım” dedi. Kabul edildi ve üyelerin tek tek imzasını aldı. 27 Mayıs 1915’te tehcir kararı yasalaşınca meclis üyeleri Faik Âli’ye gelip, yasayı uygulamasını istediler. Faik Âli, Meclis kararını çıkartıp önlerine koydu ve ‘Ya dün meclis kararını imzalarken ya da bugün suçsuzları itham ederken hükümete yalan beyanda bulunuyorsunuz. Bu suçtur!’ dedi. Aldığı tehditlere ve ‘gavur mutasarrıf’ diye arkasından bağırılmasına umursamadı, kararından dönmedi. Telgraf başında Talat Paşa’yla bu konuda tartıştı. İstifasını sundu ancak Talat Paşa ‘İstifaya gerek yok. Al Ermenileri’ni de yerinde otur’ dedi. Faik Âli, Kütahya’da Ermeniler’e bir aşevi ve okul yaptırdı.
İşte soykırımın acısını, yarasını sarabilecek çözüm arayanlar için mihenk taşı gibi bir öykü bu. Belleklerimizi karanlığa itmeye çalışan her türden reddin, vurdumduymazlığım ve unutkanlığın ilacı. Bizler Ermeni dostlarının acılarıyla kavrulan insanlarda gördük demek için. Onlar bu acılardan utanç duyuyorlar demek için. Soykırım günlerinde, 6-7 Eylül olaylarında, Seyfo Katliamı’nda, Hrant cinayetinde, Malatya Katliamı’nda, Sevag’ın vurulmasında, vicdanlarının öncülük ettiği insanlar, komşularına sahip çıkmışlardı demek için. Gayrimüslimler bu ülkede tamamen yalnız kalmadılar, ellerini uzatan güzel yürekli adamlar vardı demek için…
Bu öyküye sahip çıkanların, bugün savaş, ayrılık ve inkara karşı çıkan ve Tanrı’nın insanlara verdiği en temel belirleyici gücü, vicdanı esas alan bir çoğunluk olduğuna inanmak istiyoruz. Teşekkürler Faik Ali Bey…
